Wymiar wychowawczo-edukacyjny biografii pisarza staropolskiego. Wokół jubileuszu Mikołaja Reja i prac oświatowych w Królestwie Polskim na początku XX w.

Słowa kluczowe: biografia pisarza, historia oświaty i wychowania, literatura dla dzieci i młodzieży, recepcja kultury staropolskiej, Mikołaj Rej

Abstrakt

Rocznica urodzin Mikołaja Reja w  1905  r. to jeden z  jubileuszy XIX i początku XX w., podczas których w przypominano w duchu patriotycznym dzieje dawnej Rzeczypospolitej oraz przedstawiano dawnych pisarzy polskich jako wzorce osobowe, a  ich twórczość jako wychowawczą. Opublikowano wówczas liczne prace historycznoliterackie, edytorskie i popularyzatorskie, a także oświatowo-wychowawcze. Biografię staropolskiego pisarza wykorzystywano w  nich w  celach pedagogicznych. Artykuł analizuje trzy przykłady publikacji dla dzieci i  młodzieży oraz ludu. Ukazuje, w jaki sposób ich autorzy przezwyciężali trudności ideowe i pedagogiczne (związane ze stereotypem Reja-nieuka oraz z zaangażowaniem pisarza w spory religijne XVI w.), aby przedstawiać go jako wzór do naśladowania i patrona współczesnej pracy oświatowej.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Marta M. Kacprzak, Uniwersytet Warszawski

Dr, kustosz w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego.

Bibliografia

Białek J. Z., Skotnicka G., Morawska Zuzanna, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, Wrocław 1976.

Bruchnalski W., Mikołaj Rej 1505–1905. Odczyt wygłoszony w sali Teatru Lwowskiego podczas Uroczystości jubileuszowej 17 grudnia 1905, Lwów 1906.

Brzozowski B., Mikołaj Rej z Nagłowic, Warszawa 1900.

Chlebowski B., Mikołaj Rej jako pisarz. Odbitka z książki zbiorowej pt. „Z wieku Reja” ku uczczeniu czterechsetnej rocznicy urodzin poety, Warszawa 1905.

Chrobot A., Mikołaj Rej w twórczości Andrzeja Trzecieskiego, w: Mikołaj Rej z Nagłowic. W pięćsetną rocznicę urodzin, red. W. Kowalski, Kielce 2005, s. ????.

Górski R., Literatura dla ludu, w: Słownik literatury polskiej xix wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 1991, s. ????.

H. L., Mikołaj Rej z Nagłowic, „Towarzysz Młodzieży”, 1905, nr 9, s. 98–100; nr 10, s. 110–111.

Hahn W., Bibliografia o Mikołaju Reju za rok 1905, „Pamiętnik Literacki”, 4 (1905) s. 569–578.

Hoffmanowa K., Wyjątki służące do ukształcenia serca i stylu, w: tejże, Dzieła, red. N. Żmichowska, Warszawa 1876, t. 3, s. 16.

Jan Kochanowski z Czarnolasu. Opowiadanie, Warszawa 1883.

Juszyński M. H., Dykcjonarz poetów polskich, t. 2, Kraków 1820.

Kacprzak M. M., Edycje literatury staropolskiej w życiu Polaków XIX w. na przykładzie wydań „Zwierciadła” Mikołaja Reja, w: Na co dzień i od święta. Książka w życiu Polaków w XIX–XXI wieku, red. A. Chamera-Nowak, D. Jarosz, Warszawa 2015, s. ????.

Kacprzak M. M., Jan z Czarnolasu jako bohater literacki w poezji polskiej XIX w. Z dziejów recepcji spuścizny Kochanowskiego i kultury staropolskiej w wieku XIX, w: Wiązanie sobótkowe. Studia o Kochanowskim, red. E. Lasocińska, W. Pawlak, Warszawa 2015, s. ????.

Kacprzak M. M., Smok z Okszy jako bohater budującej powieści dla młodzieży w „Przygodach imć pana Mikołaja Reja” Zuzanny Morawskiej (1906). Z dziejów XIX-wiecznej recepcji twórczości religijnej Reja, w: Libris satiari nequeo. Oto ksiąg jestem niesyty. Pamięci Ewy J. Głębickiej, red. J. Partyka, A. Masłowska-Nowak, Warszawa 2010, s. ???.

Kacprzak M. M., XIX-wieczne edycje dzieł Adama Mickiewicza dla dzieci i młodzieży, w: Aspekty działalności wydawniczej w XIX i początkach XX wieku, red. I. Michalska, G. Michalski, Łódź 2016, s. ???.

Kallenbach J., Mikołaj Rey. Szkic jubileuszowy, Kraków 1906.

Kowalczuk U., 1884 – jubileuszowa „renowacja” Kochanowskiego, w: Upominki od narodu. Jubileusze, rocznice, obchody pisarzy, red. T. Budrewicz i in., Żarnowiec 2000.

Kuran M., Mikołaj Rej w opinii polskiej kontrreformacji (na przykładzie „Postylli katolicznej” Jakuba Wujka), w: Mikołaj Rej – w pięćsetlecie urodzin, red. J. Okoń i in., Łódź 2005, s. ???.

Leszczyński G., Morawska Zuzanna, w: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław 2002, s. ????.

Ławski J., Żywot protestanta poczciwego. Mikołaj Rej w lekturze Adama Mickiewicza, w: Mikołaj Rej – w pięćsetlecie urodzin, red. J. Okoń i in., Łódź 2005, s. ???.

Maciuszko J. T., Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki XVI w., Warszawa 2002.

Magiera J., Mikołaj Rej. Ojciec piśmiennictwa polskiego. Opowiadanie z dziejów literatury polskiej. W czterechsetletną rocznicę urodzin Reja 1505–1905, Kraków 1905.

Maleszewski W. J., Z Warszawy – Rocznica rejowska, „Biesiada Literacka”, 59 (1905) nr 7–8, s. 106.

Mazurkowa B., Glosa do recepcji „Zwierciadła” Mikołaja Reja (XVI–XVIII w.), w: Mikołaj Rej – w pięćsetlecie urodzin, red. J. Okoń i in., Łódź 2005, s. ???.

Morawska Z., Przygody Imć Pana Mikołaja Reja. Powieść z XVI wieku dla młodzieży z 6-ciu rysunkami K. Gorskiego, Warszawa 1906.

Morawska Z., Przygody Imć Pana Mikołaja. Powieść z XVI w., „Wieczory Rodzinne”, 1905, nr 1–44.

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1841.

Niewolak-Krzywda A., W kręgu rzeczy czarnoleskiej, Rzeszów 1987.

Nieznanowski S., Recepcja Reja w literaturze staropolskiej, w: Mikołaj Rej. W czterechsetlecie śmierci, red. T. Bieńkowski, J. Pelc, K. Pisarkowa, Wrocław 1971, s. ????.

Nowaczyński A., Wizerunek Mikołaja Reja z Nagłowicz, Warszawa 1905.

Ostrowska E., Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Studia i szkice, Kraków 1978.

Pieniążek C., O życiu i dziełach Mikołaja Reja z Nagłowic, Lwów 1905.

Prószyński K., O Janie Kochanowskim z Czarnolasu, jego pieśniach i pamiątkach po nim, w 300 lat po śmierci tego pieśniarza, Warszawa 1884.

Rej M., Żywot człowieka poczciwego, Warszawa 1828.

Rej M., Żywot człowieka poczciwego, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1859.

Sandoz M., Obrazki z życia Jana Kochanowskiego, Kraków 1884.

Sempołowska S., Zasady moralne a literatura dla dzieci, „Poradnik dla Czytających Książki”, 23 (1901) s. 8–10.

Skotnicka G., Pozytywistyczne powieści z dziejów narodu dla dzieci i młodzieży, Gdańsk 1974.

Skotnicka G., Z zagadnień historycznej beletrystyki dla dzieci i młodzieży Zuzanny Morawskiej, w: O literaturze dla dzieci i młodzieży. Studia, rozprawy, szkice, red. H. Skrobiszewska, Warszawa 1975, s. ????.

Sokalski B., O Janie Kochanowskim, jego życiu i dziełach, Złoczów 1884.

Ścisłowska Z., Jan Kochanowski, dziedzic Czarnolasu, obrazek historyczny z XVI wieku, popularne opowiadanie, Kraków 1884.

Tatomir L., Jan Kochanowski, Lwów 1884.

Walecki W., Święty Rej. Dwa przypomnienia: o człowieku i o pisarzu, w: Mikołaj Rej z Nagłowic. Sylwetka – twórczość – epoka, red. M. Garbaczowa, Kielce 1997, s. ????.

Witczak T., Spór o „Żywot i sprawy poćciwego szlachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic”, „Pamiętnik Literacki”, 65 (1974) nr 2, s. 3–44.

Wójcicki K. W., Z rodzinnej zagrody. Życiorysy, Warszawa 1877.

Złote myśli Mikołaja Reja, wybrał i ułożył R. Kwiatkowski, Warszawa 1906.

Zuzanna Morawska – pisarka i pedagog, „Ciechanowskie Zeszyty Literackie”, 17 (2015).

Opublikowane
2020-09-08
Dział
Studia i rozprawy