Henryk Przeździecki – propagator unii w Polsce
Abstrakt
Biskup podlaski ks. dr Henryk Przeździecki (1873-1939) przyjął święcenia kapłańskie dnia 22 grudnia 1895 r. Prawie od początku łączył funkcje kapłańskie z pracą wykładowcy w seminarium duchownym i z obowiązkami publicysty zamieszczającego ważne artykuły i opracowania naukowe w encyklopedii katolickiej i w innych wydawnictwach.
Podejmował liczne odpowiedzialne zadania w Kościele mające też znaczenie dla państwa polskiego (np. kształt terytorialny diecezji w II RP, konkordat, neounia). W wieku 45 lat został biskupem wskrzeszonej na nowo diecezji podlaskiej. Jego działalność została wówczas dostosowana do potrzeb wiernych i kapłanów wspomnianej diecezji. Dał się poznać jako znakomity organizator życia religijnego, twórca instytucji kościelnych i działacz społeczny. W wypełnianiu zadań pasterza odrodzonej diecezji podlaskiej pozostał wierny swojemu zawołaniu biskupiemu: Unitis viribus (łac. złączonymi siłami), kładąc akcent na zgodną współpracę członków jednego Kościoła Chrystusowego. Nie stawiał ani na ideologię, ani na zwalczanie mniejszości, ale na Kościół katolicki i jego siłę wychowawczą.
Nowy biskup podlaski stał się promotorem akcji unijnej w Polsce. Włożył wiele wysiłku w szerzenie unii kościelnej na Wschodnich Kresach II Rzeczypospolitej, a szczególnie na Podlasiu. Nie tylko przyjmował wiernych prawosławnych do Kościoła rzymsko-katolickiego, lecz także otrzymał specjalne uprawnienia do zakładania parafii neounickich. Organizował konferencje z kapłanami obu obrządków, wizytował parafie, wspierał materialnie potrzebujących, niestrudzenie głosił słowo Boże, tworzył organizacje katolickie i bractwa neounijne. Wprowadzanie w czyn przykazania miłości Boga i bliźniego uczynił głównym celem wspomnianych organizacji i bractw. Przedstawił ciekawą propozycję dla kapłanów obrządku wschodniego, aby zakładali bractwa modlitwy w intencji unii kościelnej. Aktywnie uczestniczył w zjazdach unijnych w kraju i zagranicą, na których wygłaszał referaty dotyczące unii, organizował „tygodnie” unijne. Uważał motywy polityczne za przeszkodę w działalności unijnej.
Dzięki niezłomnej wierze i zaufaniu samemu Jezusowi Chrystusowi pokonywał różne przeszkody związane z działalnością pasterską w diecezji podlaskiej i z promocją unii w Polsce.
Downloads
Bibliografia
Balicki L., Biskup Henryk Przeździecki jako negocjator z rządem, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 32 (1985) z. 4, s. 5–25.
Bender R., Godlewski Marceli, w: Encyklopedia katolicka, t. 5, Lublin 1989, kol. 1230.
Błoński B., Biskup Henryk Przeździecki – pierwszy ordynariusz wskrzeszonej diecezji siedleckiej czyli podlaskiej. (Zarys działalności biskupa w 50 rocznicę jego śmierci), „Wiadomości Diecezjalne Podlaskie”, 58 (1989) nr 4–5, s. 156–168.
Cygan J. M., Ksiądz biskup dr Henryk Przeździecki wobec najazdu bolszewickiego, „Studia Podlaskie”, 9 (1999) nr 2, s. 115–125.
Czyrka K., Jedność Kościoła w nauczaniu i działalności pasterskiej biskupa Henryka Przeździeckiego, „Studia Podlaskie”, 9 (1999) nr 2, s. 127–186.
Dmowski R., Biskup ordynariusz podlaski Henryk Przeździecki (1873–1939) – szkic do biografii, „Prace Archiwalno-Konserwatorskie”, 15 (2006) s. 117–143.
Dmowski R., Unitis Viribus Diecezja Podlaska w ii Rzeczypospolitej, Warszawa 2013, s. 87–157.
Dmowski R., Wkład księdza Henryka Przeździeckiego biskupa podlaskiego w rozwój oświaty na Podlasiu, w: Kultura narodowa i Kościół katolicki w tysiąclecie państwa polskiego, red. W. Ważniewski, Siedlce 2003, s. 257–269.
Do Pana Wojewody Lubelskiego, „Wiadomości Diecezjalne Podlaskie”, 1921, nr 4–6, s. 96.
Dydycz R., Neounijna akcja biskupa Henryka Przeździeckiego, „Podlaski Kwartalnik Kulturalny”, 2014, nr 4, s. 30–33.
Górski T., Matulewicz Jerzy, w: Polski słownik biograficzny, t. 20, Wrocław 1975, s. 210.
Grzebień L., Ledóchowski Włodzimierz, w: Encyklopedia katolicka, t. 10, Lublin 2004, kol. 638.
Grzebień L., Przeździecki Henryk (1873–1939), w: Słownik polskich teologów katolickich 1918–1981, red. tenże, t. 6, Warszawa 1983, s. 728.
Grzesiak K., Duchowieństwo prawosławne na południowym Podlasiu w okresie międzywojennym, „Drohiczyński Przegląd Naukowy”, 2013, nr 5.
Halecki O., U źródeł polskich uprzedzeń wobec akcji unijnej, „Oriens”, 1933, nr 1.
Hołodok S., Jałbrzykowski Romuald, w: Encyklopedia katolicka, t. 7, Lublin 1997, kol. 737–738.
Karolewicz G., Biskup Czesław Sokołowski. Rektor kul w latach 1924–1925, „Przegląd Uniwersytecki”, 1994, nr 1.
Kozyra W., Wojewodowie lubelscy wobec życia społeczno-politycznego na Lubelszczyźnie w latach 1926–1939, „Annales UMCS”, 58 (2003) sectio F, s. 162–176.
Lewandowski J., Problemy unii i neounii w XIX i XX w., „Rocznik Bialskopodlaski”, 7 (1999).
Lubecki J., Problem unijny i rozwój obrządku wschodnio-słowiańskiego w Polsce, „Sprawy Narodowościowe”, 1933, nr 2–3.
Łomacz B., Praca duszpasterska duchowieństwa neounickiego (diecezja podlaska w latach 1923–1939), „Nowum”, 1980, nr 5.
Łubieński H., Droga na wschód Rzymu, Warszawa 1932.
Matyska E., Teologiczna koncepcja działalności pasterskiej biskupa podlaskiego Henryka Przeździeckiego (1918–1939), Siedlce 2003.
Mironowicz A., Rewindykacja i niszczenie prawosławnych obiektów sakralnych na terenie II Rzeczypospolitej, „Elpis”, 8 (2006) nr 13–14.
Mróz M., Henryk Przeździecki biskup podlaski wobec mniejszości narodowych: ukraińskiej i białoruskiej w Polsce w latach 1918–1925 (wybrane zagadnienia), „Acta Universitatis Wratislaviensis”, 57 (1988), nr 910: Historia, s. 35–57.
Niebelski Z. E., Przeździecki Henryk, w: Encyklopedia katolicka, t. 16, Lublin 2012, kol. 719–721.
Papierzyńska-Turek M., Akcja neounijna i kontrowersje wokół rozumienia polskiej racji stanu, „Studia Religioznawcze”, 1984, nr 19.
Podręczna encyklopedia kościelna, red. S. Gall, J. Niedzielski, H. Przeździecki i in., t. 1–2, 5–6, 7–8, 9–10, 19–20, 21–22, 27–28, Warszawa 1904–1912 (hasła: Akademia duchowna rzymsko-katolicka w Petersburgu; Dziekani w Polsce; Katechumenat; Andrzej, apostoł św.; Augustyn św.; Ignacy Loyola św.; Barnaby św. list; Cierniowa korona; Dekalog; Casus conscientiae; Casus reservati; Cenzura teologiczna; Bałwochwalstwo; Cnota; Grzech; Augustynizm i szkoła augustyńska; Awerroes i awerroizm; Monizm; Artykuł wiary; Katechetyka; Katecheza).
Proczek Z., Jerzy Matulewicz, w: Encyklopedia katolicka, t. 7, Lublin 1997, kol. 1228–1230.
R[yster] J., J E ks. dr Henryk Przeździecki, „Wiadomości Diecezjalne Podlaskie”, 1918, nr 1, s. 2–6.
Rzemieniuk F., Kościół katolicki obrządku bizantyńsko-słowiańskiego (neounia), Lublin 1999.
Sobolewski Z., Imię Twoje wysławiamy. Dzieje diecezji siedleckiej (1818–2018), Siedlce 2017, s. 108–111.
Stępień S., Nowa unia kościelna. Obrządek bizantyńsko-słowiański, w: Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, red. tegoż, Przemyśl 1994.
Stopniak F., Przeździecki Henryk Ignacy, w: Polski słownik biograficzny, t. 29, Wrocław 1986, 68–70.
U[rban] J., Śp. Biskup Henryk Przeździecki, „Oriens”, 1939, nr 3, s. 94.
Walewander E., Pedagogia katolicka w diecezji lubelskiej 1918–1939, Lublin 2007.
Wyczawski H., Ruch neounijny w Polsce w latach 1923–1939, „Studia Theologica Varsoviensia”, 1970, nr 1.
